سرج تانک چیست؟

این مخازن برای جلوگیری از فشارهای نامطلوب کم و زیاد به کار می‌روند. هنگامی که فشار بالارود مخزن ضربه‌گیر اتمسفریک (Surge Tank) به صورت مخزن ذخیره عمل کرده و آب از خط لوله به داخل مخزن جریان می‌یابد. در هنگام کم شدن فشار مخزن ضربه‌گیر اتمسفریک به صورت مخزن تغذیه عمل کرده و آب از مخزن  به خط لوله جریان می یابد.

مخازن ضربه‌گیر اتمسفریک به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ مخازن ضربه‌گیر یکطرفه (تغذیه) و مخازن ضربه‌گیر دوطرفه (موج‌گیر) که مخازن ضربه‌گیر دوطرفه برای کنترل فشارهای کم و یا زیاد و مخازن ضربه‌گیر یکطرفه برای کنترل فشارهای کم به کار می روند.

مخزن ضربه‌گیر یک طرفه (تغذیه)

سطح آب در این مخازن در تماس با اتمسفر قراردارد و لذا فشار سیال معادل فشار اتمسفر می‌باشد، در این مخازن خط گرادیان هیدرولیکی که بیانگر فشار دینامیکی سیال داخل لوله انتقال است در بالاتر از سطح آب مخزن قراردارد. هم چنین در هنگام پدیده ضربه قوچ جریان آب در هنگامی که ارتفاع پیزومتریک به پایین‌تر از مخزن می رسد، از مخزن تغذیه وارد خط لوله انتقال می شود و از وقوع پدیده خلاء زایی پیشگیری می نماید، به عبارت دیگر هیچ گاه در طی وقوع پدیده ضربه قوچ، جریان آب از خط لوله به مخزن تغذیه برقرار نمی‌شود و لذا این مخازن تنها جهت مقابله با ایجاد فشارهای منفی کاربرد دارد و در شرایطی که فشارهای مثبت غیرقابل تحمل در خط لوله پدید می آید این مخازن کارایی لازم جهت استهلاک فشارهای مثبت را ندارند.

در طرح های آبرسانی که با توجه به پروفیل خط انتقال، فشارهای منفی در ایستگاه پمپاژ حاصل می‌شود و همچنین سطح آب در مخزن مکش از محور تلمبه‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای بالاتر قرار دارد، می‌توان از مخزن مکش به وسیله لوله ارتباطی(کنارگذر) به عنوان مخزن تغذیه استفاده کرد؛ با این توضیح می‌توان گفت یکی از محلهای قرارگیری مخزن تغذیه در محل ایستگاه پمپاژ می باشد. محل مناسب و رایج دیگر برای قرا دادن مخازن تغذیه نقاط مرتفع مسیر خط لوله است که در آن ها فشار زودتر از بخش های دیگر مسیر کاهش می یابد.

یکی از معایب مخزن تغذیه آن است که عمدتا این مخازن در قله‌های مسیر خط لوله انتقال و با فاصله قابل ملاحظه‌ای از ایستگاه پمپاژ احداث می‌گردند و پیش‌بینی تمهیدات حفاظتی و نگهبانی مستقل برای آنها ضروری است، بدین ترتیب برای هر یک از این مخازن باید محوطه حفاظت شده‌ای تعبیه و ساختمان نگهبانی، بهره بردار، امکانات برق مناسب در نظر گرفته شود. حصول اطمینان از پر بودن مخزن تغذیه در شرایط دایم ضروری است و باید سطح آب مخزن به کمک لوله آبنمای مناسب در دید بهره‌بردار قرار داشته باشد و درصورت وجود یکه سامانه آبرسانی مجهز به تجهیزات کنترل از راه دور، تراز این مخزن باید کنترل شود.

همچنین در مناطق سردسیر کشور برای جلوگیری از یخ زدن آب داخل مخزن باید مخازن در مکانهای سرپوشیده نصب شوند درغیراین صورت باید سامانه‌های گرمایشی و همچنین عایق کاری بدنه مخزن مورد توجه قرار گیرد.

مخزن ضربه‌گیر دو طرفه (موج‌گیر)

مخازن موج‌گیر مشابه مخازن تغذیه می باشند با این تفاوت که علاوه بر امکان ورود جریان آب از مخزن به سمت خط لوله، شرایط ورود جریان آب از خط لوله به مخزن نیز فراهم می‌شود. سطح آب در این مخازن مشابه مخازن تغذیه در تماس با اتمسفر بوده و لذا فشار سیال معادل فشار اتمسفر می باشد.

رقوم استقرار و قرارگیری این مخازن منطبق بر خط گرادیان هیدرولیکی است و لذا باید در محاسبات هیدرولیکی و ضربه قوچ در شرایط مختلف کاری، بررسی و دقت‌های لازم انجام پذیرد. در هنگام ایجاد پدیده ضربه قوچ به محض کاهش یا افزایش فشار خط لوله، خط گرادیان هیدرولیکی حرکت می نماید که به تبع آن جریان آب در مخزن موج گیر به حرکت در می آید. درصورتی که فشار موج مثبت در خطوط لوله انتشار یابد، آب از خط لوله به طرف مخزن جریان می یابد و بالعکس در صورت انتشار امواج منفی، آب از مخزن موج گیر به خط لوله هدایت می شود. بدین ترتیب ملاحظه می شود که مخازن موج گیر هم برای مقابله با فشارهای منفی و هم فشار مثبت کارایی دارد.

مخازن موج گیر تنها در نقاطی از خط لوله قابل استفاده می باشد که بتوان با ارتفاع مناسب و قابل قبول سطح مخزن را هم سطح خط گرادیان هیدرولیکی اختیار کرد.