سپتیک تانک سادهترین و پرکاربردترین واحد مورد استفاده در تصفیه فاضلاب به ویژه فاضلابهای بهداشتی، انسانی است. سپتیک تانک مخزنی است که در آن فاضلاب به کمک فرایندهایی از قبیل ته نشینی، شناورسازی و بیولوژیکی تصفیه میگردد. از سپتیک تانکها بطور گستردهای در واحدهای مسکونی و ویلایی، مجتمعهای مسکونی و اداری، کارگاههای عمرانی و ساختمانی، کارخانجات تولیدی و صنعتی، هتلها، رستورانها، و مجتمعهای تفریحی و ورزشی استفاده میشود.
هر سپتیک تانک از اجزای مختلفی تشکیل شده است. اجزای مهم هر سپتیک تانک عبارتند از:
1. سیستم ورودی فاضلاب: شامل لوله و بافل (میانگیر) ورودی است.
2. مخزن اولیه سپتیک تانک: که بیشترین حجم سپتیک تانک را به خود اختصاص داده و معمولا 70-60 درصد حجم کل سپتیک تانک مربوط به این بخش است.
3. دیواره جداکننده: که باعث جلوگیری از ورود لجن و چربی و روغنهای شناورشده به مخزن زلالسازی میشود.
4. مخزن زلالسازی: این مخزن تقریبا 30 درصد حجم کل سپتیک تانک را شامل شده و در آن فاضلاب عاری از مواد قابل تهنشینی و شناوری تجمع مییابد.
5. خروج بیو گاز (تهویه): از طریق این مجرا گازهای تولید شده ناشی از فرآیندهای بیهوازی تصفیه فاضلاب که عمدتا متان است از سپتیک تانک خارج میگردد.
6. سیستم خروجی فاضلاب: شامل بافل و لوله خروجی سپتیک تانک میباشد.
مکانیزم عملکرد سپتیک تانک
ابتدا فاضلاب از طریق لوله ورودی وارد بخش اول سپتیک تانک میشود. این بخش که توسط یک دیواره جدا کننده از بخش دوم مخزن جدا شده است، حجمی معادل دو سوم از کل حجم سپتیک تانک را شامل میشود. با ورود فاضلاب به این بخش، مواد معلق و ذرات خارجی به سبب وزن بیشتر خود به سمت پایین حرکت کرده و در کف مخزن تهنشین میشوند. روغن و چربیها نیز به دلیل اینکه دارای وزن مخصوص کمتری نسبت به فاضلاب هستند، به سمت بالا حرکت نموده و بر روی سطح شناور میگردند.
تجمع مواد تهنشین شده در کف مخزن باعث ایجاد تودهای از لجن شده و میکروارگانیسمها و باکتریها در آن تکثیر یافته و رشد میکنند. واکنشهای بیولوژیکی که در جریان تکثیر و رشد آنها اتفاق میافتد باعث میشود که مواد آلی آلاینده تجزیه شده و فاضلاب تصفیه گردد. انجام این واکنشها همچنین سبب تبدیل حجم قابل توجهی از لجن به بیوگاز و کاهش حجم لجن میشود. بیوگاز تولید شده که عمدتاً متان است از طریق لوله خروج بیوگاز از سپتیک تانک خارج میگردد.
در ادامه پساب بخش اول با عبور از مسیر ارتباطی تعبیه شده در دیوار جداکننده، وارد بخش دوم سپتیک تانک میشود. در این بخش ذرات بسیار ریز چربی و روغنی که در فاضلاب باقی مانده باشد، بر روی سطح شناور میگردند. در نهایت پساب زلال شده از طریق لوله خروجی از سپتیک تانک خارج میشود.
لجن انباشته شده در سپتیک تانک پس از حدود دو سال نیاز به تخلیه دارد. به هنگام تخلیه بهتر است، کمی از لجن را در سپتیک تانک باقی گذاشت. زیرا این لجن حاوی میکروارگانیسمها و باکتریهای موثر در تصفیه بوده و تخلیه کامل آنها باعث طولانی شده زمان راه اندازی مجدد بخش بیولوژیکی سپتیک تانک میشود.
موارد کاربرد سپتیک تانک
ویژگیهای سپتیک تانک سبب کاربرد گسترده آنها در بخشهای مختلف خانگی، بهداشتی و صنعتی شدهاست. برخی از اصلیترین موارد کاربرد سپتیک تانکها عبارتند از:
1. پیشتصفیه و تصفیه مقدماتی فاضلاب بهداشتی واحدهای مسکونی، مجتمعهای تجاری و اداری، هتلها و رستورانها به دلیل قوانین شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست.
2. حذف ذرات قابل تهنشینی، چربی و روغنهای موجود در فاضلاب رستورانها و سالنهای غذا خوری جهت جلوگیری از پر شدن سریع چاه جذبی و گرفتگی لولهها به سبب تجمع چربی و ذرات درشت قابل تهنشین
3. متعادلسازی و پمپاژ فاضلاب در سیستمهای تصفیه فاضلاب